Jak rozmawiać z dzieckiem o pierwszych objawach zaburzenia odżywiania?

            Zarówno anoreksja, bulimia jak i inne zaburzenia odżywiania powodują duże spustoszenie w organizmie chorego. Są realnym zagrożeniem nie tylko zdrowia i kondycji psychicznej, ale również w skrajnych przypadkach zagrażają życiu człowieka. Jak w przypadku innych chorób także w zaburzeniach odżywiania, można spostrzec pierwsze objawy i szybko na nie zareagować.

Zaburzenia odżywiania dotyczą w szczególności ludzi młodych, w wieku nastoletnim. Częściej zapadają na nie dziewczęta o zaostrzonym zmyśle rywalizacji, którym zależy na pozycji i sukcesach szkolnych. Często wszystko zaczyna się w sposób banalny. Dziewczyna, albo chłopak są niezadowoleni ze swoich kształtów, ze swojej figury. Wprowadzają więc do swojego życia dietę, najczęściej odchudzającą. Nie wiadomo, w którym momencie wymyka się ona spod kontroli i „wymóg mody” zamienia się w anoreksję. Anorektycy usilnie walczą ze swoim głodem na różne sposoby i żyją w ustawicznym lęku przed utyciem. Pomimo, że ich ciało jest skrajnie wychudzone, oni widzą je w przesadzonych rozmiarach. Nierzadko także swoje chude ciało dręczą wyczerpującymi ćwiczeniami, lodowatymi kąpielami, długimi marszami. Pomimo niewłaściwego odżywiania się, anorektycy długo pozostają nadzwyczaj dynamiczni i aktywni, przez co spadek ich wagi nie budzi żadnego niepokoju otoczenia. Jednak niedożywienie zaczyna się w końcu odbijać na organizmie. U dziewcząt symptomem takim jest ustanie miesiączki i ucieczka od seksualności. U chłopców obserwuje się całkowitą utratę popędu płciowego  i erekcji. Szczupłość przechodzi w wychudzenie a potem w wygłodzenie. Oczy i policzki zapadają się, włosy stają się rzadsze i suche, paznokcie prążkowane i łamliwe, a zęby zaczynają się chwiać.

            Zaburzenia odżywiania mogą mieć wiele przyczyn. Najczęściej są to:

- brak akceptacji własnego wyglądu;

- brak akceptacji ze strony środowiska rówieśniczego;

- zaburzone relacje rodzinne;

- tendencja do bycia perfekcyjnym;

- presja środowiska do posiadania szczuplej sylwetki;

- niskie poczucie własnej wartości;

- trudne, traumatyczne sytuacje życiowe.

            Na bulimię również częściej zapadają młode kobiety niż mężczyźni. Bulimiczki charakteryzują się przebojowością i wysoką ambicją zawodową. Jednakże w głębi duszy wątpią w siebie, nie lubią siebie i nie są zadowolone ze swojego ciała. Odczuwają boleśnie rozdźwięk między pozorami a rzeczywistością. U bulimiczek symptomami choroby będą zaburzenia metaboliczne, stan permanentnego zmęczenia, spadek zdolności intelektualnych, problemy emocjonalne i nieregularne miesiączki. Bulimicy cierpią na dolegliwości nerwicowe żołądka oraz przełyku, zaburzenia jelitowe, depresję, tracą włosy i zęby a gwałtowne wahania wagi wywołują często zmiany skórne-rozstępy.

            Rodzice są kluczowym elementem w rozpoznawaniu zaburzeń odżywiania dziecka. Poniższe przykłady powinny wzbudzić u rodziców niepokój:

- dziecko wprowadza dietę i pomimo wyraźnych jej efektów, nadal utrzymuje restrykcje żywieniowe i wprowadza nowe;

- dziecko aktywne i towarzyskie nagle zamyka się przed rówieśnikami;

- dziecko przestaje jadać w domu, twierdzi że np. jadło na mieście lub  ze znajomymi;

- dziecko stało się członkiem nieznanej dotąd społeczności, grupy, które to propagują szczupłą sylwetkę ciała i rygorystyczne diety;

- dziecko zaczyna zażywać leki o charakterze moczopędnym lub przeczyszczającym;

- dziecko nagle rozpoczęło treningi o bardo dużej intensywności;

- dziecko zaczęło impulsywnie pożerać bardzo duże ilości jedzenia bez wyraźnego powodu;

- dziecko często chodzi do toalety i spędza w niej dużo czasu, zwłaszcza po obfitym posiłku;

- dziecko odmawia uczestniczenia w zajęciach sportowych w szkole;

- dziecko zmieniło styl ubierania się, zaczęło chodzić w luźnych ubraniach.

            Należy pamiętać, że zaburzenia odżywiania są tematem niezwykle trudnym dla rodzica, jak i dla dziecka. Rodzice boją się złości ze strony nastolatka oraz tego, że straci on do nich zaufanie. Obawy w wielu przypadkach są realne. Jednak nie mogą stanowić bariery przed podjęciem tego wyzwania. Dlatego do rozmowy należy się dobrze przygotować i wziąć pod uwagę kilka kwestii:

1. Stworzyć dziecku przestrzeń do rozmowy. Należy być spokojnym, rozmawiać rzeczowo, bez nacisków. Ustalić wspólnie czas i termin rozmowy.
2. Otwarcie i wyraźnie należy mówić o swoich obawach i wyrażać troskę o dziecko. W rozmowie należy stosować prosty i zrozumiały przekaz. Należy starać się nazywać swoje emocje i dokładnie opowiedzieć co nas niepokoi.
3. Nie nakazywać zmian dziecku. Należy zapytać się, np. dlaczego ostatnio mniej je niż zwykle, co się dzieje?
4. Okazać dziecku, że jest dla ciebie ważne.
5. Nie oceniać, ani nie wydawać osądu na temat postawy dziecka. Spróbować mu okazać zrozumienie.
6. W omawianiu wyglądu dziecka należy postarać się zwrócić uwagę na zdrowie, bezpieczeństwo, dobre samopoczucie i dbanie o siebie, a nie na szczupłą i zgrabną sylwetkę.
7. Traktować swoje dziecko jak partnera w rozmowie. To ono wie o sobie najwięcej, dlatego należy go słuchać i nie bagatelizować tego, o czym mówi. Starać się zapytać o jego opinię i zdanie w dyskusji.
8. Nie lekceważyć kompleksów, o których wspomina twoje dziecko. Mogą one być dla niego poważną trudnością.
9. Starać się przekazać swojemu dziecku, że nie ma osób o wyglądzie idealnym, zwróć uwagę na jego atuty. Podkreślić znaczenie pozytywnych cech charakteru i życzliwej postawy wobec siebie.
10. Promować zdrowy styl odżywiania. Zaproponować wspólne, rodzinne zmienianie nawyków żywieniowych.
11. Jeżeli dziecko wyraża się negatywnie o swoim wyglądzie, starać się zdobyć na ten temat więcej informacji. Zapytać, co jest tego powodem, że tak o sobie myśli?
12. Jeżeli widzisz taką potrzebę, należy zaproponować dziecku wizytę u lekarza. Podkreślić jej niezobowiązujący charakter i kłaść nacisk na aspekt zdrowotny.
13. Zawsze być po stronie swojego dziecka.

Taka rozmowa w przypadku realnie rozwijającej się choroby może mieć kluczowe znaczenie dla procesu dalszego leczenia.

Polecam:

1. G. Apfeldorfer – „Anoreksja, bulimia, otyłość”, Książnica, 1999r.